Hỗ trợ cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cho hoạt động báo chí chuyển đổi số

Một số cơ quan báo chí (Báo Tuổi trẻ, Sài Gòn Giải Phóng, Pháp luật TPHCM, Tạp chí Kinh tế TPHCM,…) đã xây dựng được tòa soạn hội tụ đa phương tiện, với môi trường làm việc ngày càng hiện đại. Từ năm 2018, Báo Tuổi trẻ đã giao trách nhiệm Tổng Thư ký Tòa soạn là người chịu trách nhiệm trực tiếp mảng nội dung kỹ thuật số, thay vì Tổng thư ký tập trung nhiều cho báo giấy như trước đây; đồng thời lập thêm các bộ phận phục vụ cho mảng nội dung này như Phòng Phát triển sản phẩm, Tổ Mạng xã hội, Tổ Media… Những sản phẩm báo chí mới trên nhiều nền tảng khác nhau từ web, Facebook đến Tiktok, Youtube với các thể loại báo chí mới như Longform, Megastory, Podcast, E-magazine... giúp nhiều tờ báo lớn của TPHCM tăng mạnh tinh tương tác hai chiều với độc giả, tạo cảm giác gần gũi hơn giữa bạn đọc và báo.

Báo Pháp luật TPHCM hiện nay khai thác 2 kênh mạng xã hội Youtube với chuyên mục “Nóng hôm nay” và “Điều tra”, 2 Kênh TikTok, 1 Fanpage Facebook, 1 kênh Zalo. Ngoài ra, tòa soạn còn khai thác các nền tảng khác như My Clip, Lotus, Google News, Gapo... Công nghệ số cũng hỗ trợ nhà báo trong tác nghiệp từ khâu thu thập thông tin, phân tích dữ liệu cho đến sản xuất nội dung và phát hành.

“Tòa soạn dã chiến” của Báo Pháp luật TPHCM trong đợt cao điểm dịch Covid-19, năm 2021. (Nguồn: FB nhà báo Nguyễn Đức Hiển)

Các nỗ lực chuyển đổi số nêu trên đã góp phần giúp các cơ quan báo chí TPHCM dù bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch nhưng vẫn duy trì hoạt động, đảm bảo việc đưa thông tin đến với độc giả nhanh và trung thực, khách quan, không bị gián đoạn. Quá trình chuyển đổi số cũng đòi hỏi các tòa soạn báo chí thành phố phải lấy hoạt động xuất bản số làm trung tâm, tái kết cấu phân chia nhiệm vụ của các nhân sự cho phù hợp, tạo sự thống nhất giữa các bộ phận xuất bản từ text, ảnh, phát thanh, truyền hình, đồ họa… Việc hội tụ tòa soạn còn thể hiện cả về kết cấu sắp xếp vị trí chỗ ngồi, đến phân cấp phân quyền lãnh đạo các đơn vị, cấp phòng, cho đến thiết lập các nền tảng quản trị nội dung hội tụ để có thể hỗ trợ quảng bá lẫn nhau trong cùng một hệ sinh thái số.

Bên cạnh đó, nhiều cơ quan báo chí đã có một số kiến nghị, đề xuất với lãnh đạo TPHCM về hỗ trợ cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cho hoạt động báo chí chuyển đổi số, sản xuất nội dung đa nền tảng. Cụ thể như Báo Người lao động, Báo Pháp luật TPHCM, Báo Phụ nữ TPHCM, Tạp chí Doanh nhân Sài Gòn đều có kiến nghị, đề xuất hỗ trợ cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cho hoạt động báo chí. Trong đó, Báo Người lao động đề xuất thành phố tập trung hỗ trợ cho các cơ quan báo chí thành phố về 3 nền tảng (1) Nền tảng quản lý tòa soạn điện tử; (2) Nền tảng phân tích thông tin dư luận trên mạng xã hội; (3) Nền tảng phòng chống tấn công mạng và ứng cứu khẩn cấp cho hệ thống thông tin của các cơ quan báo chí thành phố. Các cơ quan báo chí đều thống nhất việc cần thiết phải có yểm trợ về chuyển đổi số mạnh mẽ từ các cơ quan lãnh đạo, quản lý của trung ương và thành phố nhằm hỗ trợ các báo đổi mới và nâng cấp cơ sở hạ tầng, phòng tránh bị tấn công mạng.

Theo các cơ quan báo chí thành phố, việc đảm bảo chất lượng hạ tầng là điều quan trọng, nhất là khi nhu cầu đưa tin hiện nay về thành phố ngày càng cao, đa dạng, yêu cầu đa nền tảng (nhất là video và các sản phẩm báo chí đòi hỏi dung lượng đường truyền internet cao). Do đó, Báo Pháp luật TPHCM kiến nghị cần nghiên cứu xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật truyền dẫn chung cho các cơ quan báo chí thành phố, vận hành thông suốt, đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, công nghệ, bảo mật và chống được việc tấn công vào hệ thống mạng, tránh việc trục trặc hệ thống khiến các cơ quan báo chí không đưa thông tin kịp thời. Liên quan đến vấn đề này, Báo Phụ nữ TPHCM và Tạp chí Doanh nhân Sài Gòn cũng có đề xuất hạng mục và kinh phí cụ thể về hạ tầng công nghệ thông tin (máy chủ, dịch vụ an ninh) cho cơ quan báo chí của mình.

Giải pháp nào để hỗ trợ cho cơ quan báo chí chuyển đổi số?

Có thể thấy việc chuyển đổi số của các cơ quan báo chí là xu thế tất yếu hiện nay nhưng để tổ chức thực hiện là không hề dễ dàng. Tuy nhiên, xuất phát từ việc cần phải củng cố vai trò dẫn dắt, định hướng thông tin của các cơ quan báo chí thành phố đáp ứng việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị của báo chí đối với hệ thống chính trị, để hỗ trợ báo chí thành phố thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thì kiến nghị các cơ quan chức năng của thành phố cần nhanh chóng thực hiện một số giải pháp như sau:

Một là, bên cạnh việc phối hợp với lộ trình chuyển đổi số báo chí quốc gia của Bộ Thông tin và Truyền thông thì cần thiết phải nhanh chóng cụ thể hóa việc hỗ trợ về chính sách, tài chính với cơ quan báo chí thành phố. Thực tế hiện nay thành phố đã ban hành Chương trình Chuyển đổi số với mục tiêu phát triển chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Tuy nhiên, để hỗ trợ tốt nhất cho việc các cơ quan báo chí chuyển đổi số một cách chủ động và đồng bộ thì cần phải có những chủ trương cụ thể, thậm chí có thể lập ra một “Tổ công tác về chuyển đổi số các cơ quan báo chí” để rà soát quá trình chuyển đổi số của cơ quan báo chí, qua đó thúc đẩy và kiểm soát quá trình chuyển đổi số theo đúng lộ trình của Trung ương, có tính tới đặc thù của báo chí thành phố.

Một góc Công viên phần mềm Quang Trung (QTSC). (Nguồn: Internet)

Hai là, cần tạo điều kiện để các cơ quan báo chí thành phố được đưa cơ sở dữ liệu về đặt tại máy chủ của Công ty Công viên Phần mềm Quang Trung (QTSC), với mức phí dịch vụ thường niên hợp lý. Việc đưa về đặt máy chủ tại đây một cách tập trung sẽ giúp cơ quan báo chí thuận tiện trong việc xử lý nội dung và bảo mật. Bên cạnh đó, cần chỉ đạo cho QTSC và các công ty công nghệ xây dựng một hệ thống quản trị nội dung báo chí (CMS) dùng chung, sau đó chia sẻ và phân cấp cho các cơ quan có báo điện tử/ trang tin điện tử tổng hợp sử dụng. Việc hỗ trợ này nhằm chấm dứt sự lệ thuộc vào các công ty dịch vụ công nghệ về lập trình, coding...

Ba là, các cơ quan chức năng của Trung ương cần tăng cường đàm phán với các doanh nghiệp, tổ chức nền tảng xuyên biên giới, yêu cầu Google, Facebook, Youtube… phải có cơ chế chia sẻ lợi nhuận với các cơ quan báo chí mà những nền tảng này thường xuyên khai thác nội dung để phục vụ người dùng của mình. Kiến nghị Chính phủ và Quốc hội cần phải “luật hóa” các quan hệ này bằng quy định pháp lý cụ thể.

Bốn là, tăng cường chỉ đạo các cơ quan chuyên trách trực thuộc Bộ cùng các Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh, thành tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra những dấu hiệu vi phạm sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực báo chí; xử phạt nghiêm minh những tổ chức, cá nhân ăn cắp bản quyền, cụ thể là khai thác trái phép nội dung từ các báo để kiếm lợi ích riêng trên công sức của các cơ quan báo chí

Xuất phát từ tính đặc thù trong hoạt động, báo chí cách mạng Việt Nam nói chung và báo chí thành phố nói riêng dù đang dịch chuyển từ giai đoạn truyền thống sang hiện đại dưới sự ảnh hưởng và tác động đáng kể của các yếu tố công nghệ, nhưng tôn chỉ mục đích hoạt động là không thể thay đổi. Trong bối cảnh chung của xu thế hội tụ đa phương tiện trên nền tảng số, nhằm đảm nhiệm các sứ mạng lịch sử, thực hiện các chức năng cơ bản trong vai trò là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và của TPHCM, báo chí đã luôn vận động để thích ứng, bắt kịp tốc độ phát triển của khoa học công nghệ. Tại Hội báo toàn quốc năm 2022, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập báo Nhân dân Lê Quốc Minh đã khẳng định: "Chuyển đổi số là con đường của cả nước và báo chí cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Trong bối cảnh kỷ nguyên số với rất nhiều sự thay đổi về công nghệ nói chung, thay đổi công nghệ làm báo, thay đổi hành vi của độc giả, khán thính giả, chúng ta không có cách nào khác là phải tích cực số hóa".