Ảnh minh họa internet (Thanhuytphcm.vn) - Sách giáo khoa công nghệ giáo dục vừa rồi đã bị “đánh” tơi bời, dù nó đã được thí điểm 40 năm rồi. Tác giả của nó là GS Hồ Ngọc Đại cũng bị “ném đá” dữ dội dù ông từng được ca ngợi là người sáng tạo ra một phương thức giáo dục tiến bộ, hiệu quả.
Người ta còn kéo cả PGS.TS Bùi Hiền vào trong vụ việc này, gắn công trình nghiên cứu cải tiến về chữ viết tiếng Việt vào cách dạy đọc tiếng Việt ở lớp 1 dù rằng hai việc này hoàn toàn khác nhau. Một số người rất “sáng tạo” bằng cách dựng các clip hoặc các bài hát công kích, mỉa mai cách dạy đọc này, mặc định chữ cái tiếng Việt giờ chỉ là các ký hiệu “tròn, vuông, tam giác”. Mạng xã hội gần như đã đồng thanh lên tiếng công kích, chỉ trích, phê phán bằng những lời lẽ rất mạnh mẽ, thậm chí thô tục. Một số báo, nhất là báo điện tử, dường như bị trào lưu phản đối trên mạng xã hội cũng tỏ ra “xuôi chiều” với các ý kiến đó. Mãi sau thì mới có những ý kiến “nói lại”, những nhận xét khách quan hơn, cũng như những phản hồi của những “người trong cuộc” là chính GS Hồ Ngọc Đại và các thế hệ học sinh từng học theo mô hình công nghệ giáo dục.
Trong khoảng 3 tuần, chỉ đến những ngày cuối của tuần thứ ba, ý kiến ủng hộ và phản đối mới tỏ ra khá cân bằng nhau. Tức là đến lúc đó, mới có nhiều người hiểu khá cặn kẽ vấn đề lên tiếng, trong khi cũng còn nhiều người khác chưa rõ thực hư ra sao vẫn cứ lớn tiếng công kích.
Rõ ràng có hiện tượng “tâm lý đám đông” trong vấn đề này. Dù có những nghi vấn về nguồn gốc và động cơ của những ý kiến đầu tiên phản đối sách giáo khoa công nghệ giáo dục nhưng xét cho cùng, những ý kiến đó có thể chỉ lạc lõng nếu không được sự đón nhận, ủng hộ, khuếch tán của nhiều người khác, mà trong số đó có lẽ phần đông là những người chưa kịp tìm hiểu đầy đủ vấn đề hoặc vội vàng tin theo ý kiến “cắt khúc” của ai đó. Ý kiến phản đối ban đầu mang tính chỉnh thể (dù trên thực tế có thể chỉ rất phiến diện) nhưng qua nhiều tầng nấc tiếp nhận, với tính chất “tam sao thất bản”, các ý kiến sau đó ngày càng sai lệch và xa rời so với ý kiến ban đầu, khiến những thông tin mà người tiếp nhận càng về sau càng sai lệch nên sự bức xúc càng lớn và phản ứng càng quyết liệt. Khi đã thấy có nhiều người phản ứng thì sự bức xúc của họ lại càng mạnh mẽ, dù rằng nguyên nhân thực sự của bức xúc đó có thể khó lý giải được đầy đủ!
Nhưng chân lý không do đám đông quyết định. Một vấn đề đúng hay sai sẽ do những yếu tố khác thuộc về tính khoa học, tính khách quan quyết định. Vấn đề đặt ra là: tại sao một số người dễ dàng để đám đông dẫn dắt khi không tự chủ được ý kiến, không tự phán đoán và suy luận được điều gì hợp lý, điều gì không hợp lý, điều gì đúng, điều gì sai?
Trong tâm lý học, có một hiện tượng tâm lý gọi là “ì tâm lý”, đó là một số người mặc nhiên thừa nhận điều gì đó theo thói quen, theo quán tính, theo đám đông mà không chịu suy nghĩ, không chịu phản biện. Điều này là hoàn toàn bình thường, không có gì sai trái cả và ai cũng có thể mắc phải.
Tuy nhiên, đôi lúc, sự nhầm lẫn hay vội vàng của chúng ta có thể trở thành công cụ cho người khác lợi dụng, lôi kéo, tác động. Giả sử với một số vấn đề có liên quan đến trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc gia hoặc đơn giản hơn là liên quan đến uy tín, danh dự, nhân phẩm của một cá nhân nào đó (nhất là những người nổi tiếng), nếu chúng ta thiếu thận trọng, thiếu suy xét có thể bị kẻ xấu lợi dụng và chúng ta vô tình công kích vào những đối tượng không đáng bị công kích, do thông tin sai lệch hoặc do thông tin bị cắt xén, bị suy diễn sai lầm.
Do đó, mỗi người chúng ta nên cố gắng tự chủ với ý kiến và cảm xúc của mình. Điều đó không chỉ khẳng định sự tồn tại độc lập của bản thân mà còn có thể tránh bị vướng vào những cuộc thị phi, những công kích sai lầm, có thể gây thiệt hại cho ai đó một cách không lường hết được!