Tham dự có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Tây Ninh Trần Lưu Quang; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Long An Phạm Văn Rạnh; Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc; đại diện các bộ - ngành Trung ương và các tỉnh, thành phố trong khu vực Đông Nam bộ.

Còn nhiều hạn chế

Phát biểu tại diễn đàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát nhấn mạnh: Vùng Đông Nam bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam là vùng kinh tế động lực quan trọng hàng đầu của cả nước, là “cửa ngõ” kinh tế và cầu nối của Việt Nam ra thế giới. Hiện nay, vùng Đông Nam bộ chiếm khoảng 40% GDP (tổng sản phẩm nội địa), đóng góp gần 60% thu ngân sách quốc gia, GDP tính theo đầu người cao gần 2,5 lần mức bình quân cả nước; có tỷ lệ đô thị hóa cao nhất nước; tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn khoảng 1,4 - 1,6 lần tốc độ tăng trưởng bình quân chung cả nước.

Tuy nhiên, sự phát triển của vùng Đông Nam Bộ chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và còn bộc lộ một số hạn chế. Đó là vùng Đông Nam bộ vẫn chưa chuyển đổi thành công sang mô hình tăng trưởng với giá trị gia tăng cao, quản trị hiện đại; kết cấu hạ tầng chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; chất lượng đô thị còn thấp, các khu công nghiệp chồng chéo về chức năng; chậm hình thành các trung tâm khoa học, công nghệ sáng tạo trình độ quốc tế, ít sáng chế công nghệ, đóng góp khoa học công nghệ chưa cao. Bên cạnh đó, giữa các tỉnh, thành phố còn thiếu sự phối hợp, thậm chí cạnh tranh nhau về chính sách, hệ thống dịch vụ công... làm chậm hình thành một không gian kinh tế vùng thống nhất.

Còn Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý quy hoạch - Bộ Kế hoạch và Đầu tư Lê Viết Thụy cho rằng: Dù mức đóng góp GDP lên tới 60% nhưng vùng Đông Nam chủ yếu phát triển theo thế mạnh của từng địa phương và chưa phát triển đồng bộ.

PGS.TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đánh giá: Tuy các tỉnh Đông Nam Bộ phát triển so với cả nước, song vẫn còn thấp xa khả năng, còn phát triển theo tầm nhìn của từng tỉnh, chưa rõ tư duy phát triển vùng, không có cơ chế, chính sách phát triển vùng; thiếu hệ thống liên kết phát triển… do tiếp cận chiến lược, tư duy vùng còn chồng chéo, giao thoa (8 tỉnh nhưng có 3 cách tổ hợp vùng) nhưng không phân định rõ chức năng, không có cấu trúc thể chế hiệu lực đủ mạnh để vận hành hiệu quả.

Bên cạnh đó, sự quan tâm đến phát triển vùng chưa định hình rõ mục tiêu vì đầu tàu, dựa vào đầu tàu nên chưa có chính sách, cơ chế thực sự hỗ trợ thúc đẩy vai trò hạt nhân, tiên phong, dẫn dắt của TPHCM. Đặc biệt, hiện nay tư duy phát triển quốc gia và phát triển vùng vẫn bị chi phối bởi tư duy “dàn hàng ngang”, “chia đều”, có cơ chế, chính sách vận hành giống như các vùng khác trong cả nước.

Phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ sẽ tạo động lực cho việc phát triển Vùng Đông Nam Bộ. (Trong ảnh: Tuyến đường cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây).

Đề cao tư duy phát triển vùng

Từ thực tế trên, PGS.TS Trần Đình Thiên đề xuất làm rõ khái niệm vùng và liên kết vùng; trong đó phải làm rõ chức năng, cấu trúc để liên kết vùng, nhất là trong quy hoạch vùng. Đồng thời, về tầm nhìn cơ cấu của từng địa phương trong vùng và cả vùng phải thay đổi; phải có thể chế điều hành vùng, phối hợp vùng.

TS Trần Du Lịch, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) kiến nghị: Để Vùng Đông Nam bộ phát triển vùng phải liên kết được 4 lĩnh vực: quy hoạch, phân bố lực lượng sản xuất trên quy mô vùng; xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông kết nối; xây dựng không gian chung về đào tạo nguồn nhân lực, thị trường lao động chung… với TPHCM là trung tâm. Ngoài ra, trong quá trình phát triển phải liên kết với nhau về bảo vệ môi trường.

Ở góc độ địa phương, Giám đốc Sở Kế hoạch - Đầu tư tỉnh Đồng Nai Cao Tiến Dũng cho rằng: Phát triển kinh tế của mỗi địa phương gắn với phát triển kinh tế vùng là hết sức cần thiết để các doanh nghiệp có cơ hội và hỗ trợ về nguồn nhân lực, khoa học công nghệ… Do đó, nên xác định lại vùng với phạm vi hẹp để các tỉnh dễ ngồi lại và bàn việc tập trung nguồn lực phát triển vùng nhỏ. Bên cạnh đó, trong phát triển vùng cần có một tổ chức lãnh đạo có quyền hạn.

Phó Trưởng ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát cho rằng, cần có những cơ chế cho vùng đi trước cả nước, đủ sức kết nối và cạnh tranh quốc tế tương đương hoặc hơn các trung tâm kinh tế lớn trong khu vực. Song song đó, hình thành không gian kinh tế vùng thống nhất hỗ trợ thực hiện tái cơ cấu kinh tế cấp vùng; hình thành thể chế điều phối vùng hiệu quả; nâng cao vai trò doanh nghiệp trong đầu tư phát triển hạ tầng và công nghiệp, dịch vụ; tăng cường liên kết phát triển đô thị trong vùng. Vùng Đông Nam bộ cần liên kết chặt chẽ với Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long và Nam Trung bộ trong phát triển các chuỗi nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, dẫn dắt về công nghệ và hội nhập quốc tế.