Hội thảo được triển khai xoay quanh các nội dung: đánh giá thực trạng những quy định pháp luật hiện hành về đại biểu dân cử tại Việt Nam, làm rõ các vấn đề liên quan cần được tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện; đánh giá thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật về đại biểu dân cử, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về đại biểu dân cử ở Việt Nam.

Trong tham luận “Vai trò đại diện của đại biểu Quốc hội ở Việt Nam – một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, ThS. Trần Thị Thu Hà chia sẻ rằng, cơ chế đại diện trong bầu cử đại biểu Quốc hội tại Việt Nam là sự kết hợp giữa hình thức đại diện đồng dạng (đại biểu đại diện theo các cơ cấu, thành phần xã hội) và đại diện theo khu vực địa lý; trong đó, nước ta đặc biệt chú trọng và nhấn mạnh tính chất đại diện đồng dạng. Qua đó, tác giả kiến nghị Việt Nam nên lấy cơ chế đại diện theo khu vực địa lý làm tiêu chí căn bản, nhưng vẫn không hoàn toàn loại bỏ quan niệm về đại diện đồng dạng. Điều này vừa đảm bảo việc đại biểu dân cử chịu trách nhiệm với cử tri tại đơn vị bầu cử, vừa tiếp tục làm ổn định tính đại diện cho các nhóm yếu thế, đặc thù như đại biểu dân cử là phụ nữ, người dân tộc hoặc tôn giáo…

Liên quan đến thực trạng tỷ lệ nữ đại biểu dân cử ở Việt Nam, ThS. Huỳnh Thị Hồng Nhiên trong tham luận “Nâng cao tỷ lệ và chất lượng nữ đại biểu dân cử ở Việt Nam”, nhấn mạnh rằng công tác vận động nữ đại biểu tham gia ứng cử đã có nhiều chuyển biến tích cực cả về số lượng và chất lượng. Tuy vậy, bà cũng lưu ý rằng việc triển khai chủ trương của Đảng, của Nhà nước về việc tăng số lượng nữ đại biểu Quốc hội còn nhiều hạn chế. Mặc dù Khoản 3 Điều 8 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015 quy định cần đảm bảo được ít nhất 35% số lượng đại biểu trong danh sách ứng cử đại biểu Quốc hội chính thức là phụ nữ, nhưng trên thực tế nhiều tỉnh thành không đáp ứng được tỷ lệ này mà không bị ràng buộc về mặt chế tài. Bên cạnh đó, bản thân nữ đại biểu dân cử trong quá trình ứng cử hay khi được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước cũng gặp không ít khó khăn xuất phát từ nhiều định kiến xã hội về giới…

Các khách mời, diễn giả cũng bàn luận về hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội Việt Nam. Nhóm tác giả Nguyễn Mai Anh – Đào Mạnh Nghĩa nhận thấy nhiều đại biểu Quốc hội vẫn chưa thực sự chủ động nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; ngược lại, bản thân các cử tri sau khi bầu cử đại biểu là không quan tâm sâu sát đến hoạt động của đại biểu… Để lý giải cho thực trạng trên, nhóm tác giả nêu một số nguyên nhân chủ yếu: công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật về hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội còn nhiều khó khăn; các kỹ năng về diễn thuyết, thuyết phục của đại biểu Quốc hội còn nhiều hạn chế, dẫn đến việc đại biểu bị động đối với các câu hỏi nhạy cảm của cử tri…

Về quyền chất vấn, tham luận “Quyền chất vấn – Công cụ thực hiện hiệu quả chức năng giám sát của Đại biểu Quốc hội” của ThS. Phạm Thị Phương Thảo đã nêu bật vai trò quan trọng của quyền chất vấn với tư cách là một trong những hoạt động giám sát mà Hiến pháp và pháp luật trao cho đại biểu Quốc hội. Mặt khác, bà cũng lưu ý đến hậu quả pháp lý của hoạt động chất vấn. Hoạt động này cần liên kết với các hình thức giám sát khác để vạch rõ trách nhiệm của người trả lời chất vấn.

Bàn về quyền lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm của đại biểu Quốc hội, ThS. Trương Thị Minh Thùy trình bày chi tiết về quy định của pháp luật về quyền lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm cũng như thực trạng về việc đại biểu Quốc hội thực thi quyền lực này. Theo bà, hệ quả đại biểu Quốc hội xin từ chức nếu nhận đánh giá “tín nhiệm thấp” trên thực tế rất khó thực hiện, và hiện nay vẫn chưa có cơ sở nào để xác định hệ quả pháp lý với nhóm đại biểu này.

Bàn về tham khảo quyền miễn trừ cũng như quyền bất khả xâm phạm đối với nghị sĩ tại Vương quốc Anh, ThS. Phan Nguyễn Phương Thảo cho rằng Việt Nam nên nghiên cứu bổ sung quyền miễn trừ trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trong các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan và trong Hiến pháp.