Lõm an ninh - Căn cứ lòng dân ở Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định

Sau cao trào Đồng Khởi, tình hình cách mạng miền Nam đã có sự chuyển biến mạnh mẽ. Đứng trước tình hình đó, nhằm phục vụ nhiệm vụ cách mạng, ngày 19 tháng 3 năm 1961, Khu ủy Sài Gòn - Gia Định quyết định thành lập Ban bảo vệ an ninh khu Sài Gòn - Gia Định (Ban an ninh T4), để tăng cường cho lực lượng vũ trang. Địa bàn của An ninh T4 là chiến trường ác liệt vì nó là trung tâm đầu não, sào huyệt cuối cùng của kẻ thù. Tháng 3 năm 1962, Bộ Công an thành lập 5 trung tâm tình báo ở miền Nam, trung tâm tại Sài Gòn là tổ A1. Tháng 7 năm 1962, Bộ Công an chi viện đợt đầu gồm 160 cán bộ cho an ninh miền Nam, trong đó có 5 đồng chí được phân công về Ban bảo vệ an ninh Khu Sài Gòn - Gia Định là đồng chí Nguyễn Minh Đạm (Hai Trang, Sáu Đức), Trương Công Quỳnh (Năm Mai), Tám Phong, Bảy Thông, Lê Nguyên Cam (Ba Long). An Ninh T4 thành lập Văn phòng (B1), Tiểu ban bảo vệ chính trị (B2), Tiểu ban điệp báo (B3), Chấp pháp, trại giam (B4), Trinh sát vũ trang (B5) và An ninh vũ trang (Tiểu đoàn Vinh Quang). Cuối năm 1964, Bộ Công an quyết định sáp nhập Cụm Tình báo A1 (phái khiển A1) về An ninh T4 để đẩy mạnh công tác điệp báo. Giữa điệp trùng họng súng Mỹ - ngụy, các chiến sĩ An ninh T4 đã kiên trì bám trụ, chủ động tấn công địch và đã đạt được nhiều chiến công rực rỡ.

Những năm sau đó, trước âm mưu mở rộng chiến tranh của địch, Khu ủy chỉ đạo An ninh T4 xây dựng một căn cứ lâu dài, bảo vệ an toàn cho các cơ quan đầu não lãnh đạo. Ban an ninh đã tiến hành xây dựng căn cứ Khu ủy đóng từ Củ Chi mở rộng đến Bời Lời (Tây Ninh), Thanh Tuyền, Thanh An (Bến Cát, Bình Dương). Song song với nhiệm vụ xây dựng căn cứ, trong nội thành Sài Gòn, hoạt động vũ trang vẫn tiếp tục phát triển, hình thành mũi tấn công hỗ trợ cho đấu tranh chính trị, nhằm đánh vào bọn đầu sỏ và các cơ quan cấp cao của Mỹ ngụy. Lực lượng An ninh ở miền Nam vừa chiến đấu chống địch tiến hành bảo vệ Đảng, bảo vệ cơ sở cách mạng vừa xây dựng, phát triển lực lượng như điệp báo, an ninh vũ trang, trinh sát vũ trang, biệt động nội thành... ngay trong lòng địch. Ban An ninh T4 đã vạch kế hoạch cho trinh sát vũ trang nội đô đánh vào bọn đầu sỏ ngụy quyền, bọn cảnh sát ác ôn, bọn tình báo, chiêu hồi để hỗ trợ phong trào quần chúng đấu tranh giành quyền làm chủ. Sự củng cố lực lượng này đã đánh dấu một bước trưởng thành của an ninh khu Sài Gòn - Gia Định.

Với nhiều phương thức, biện pháp, lực lượng An ninh Sài Gòn - Gia Định đã xây dựng lõm chính trị khắp các quận nội thành và tập trung nhất ở quận 4, quận 8, Gò Vấp, khu vực chợ Bà Chiểu, khu vực Bàn Cờ, khu vực Bảy Hiền (Tân Bình), khu vực Hàng Xanh, Cầu Bông (Gia Định), khu Xóm Chùa, Tân Định (Quận 1). . . Lõm chính trị là khu vực xung yếu, tạo được sự liên kết trong và ngoài thành, ở đó ta làm chủ, có cán bộ đảng viên, cơ sở và quần chúng cách mạng, có lực lượng an ninh làm nòng cốt, quần chúng cảm tình cách mạng và kháng chiến, dám che giấu, đùm bọc cán bộ, chiến sĩ cách mạng, địch bất lực hoặc hai mặt trong việc kiểm soát. Không có vùng giải phóng che chở, không có phòng tuyến quân sự bảo vệ; nhưng hệ thống các căn cứ “lõm” Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định đã hình thành và phát triển vững chắc nhờ dựa vào lòng dân - đó là muôn triệu tấm lòng luôn hướng về cách mạng, về Đảng, về Bác Hồ, đã luôn yêu thương cán bộ, chiến sĩ; chở che, cưu mang đùm bọc, bảo vệ tạo thành thế trận lòng dân, phát huy sức mạnh toàn dân đánh giặc. Biến nơi đây thành nơi xây dựng, phát triển lực lượng, nuôi giấu cán bộ; hội họp của các đồng chí lãnh đạo và nơi đứng chân của các lực lượng An ninh khu vực, Điệp báo, Trinh sát vũ trang, nơi tập kết đi lại, giao liên bàn đạp, nơi ém quân, chuẩn bị, tích trữ vũ khí, đạn dược cho các trận đánh, diệt ác trong nội thành.

Trừ một bộ phận nhỏ (lãnh đạo, hậu cần...) đứng chân ở vùng giải phóng, hầu hết cán bộ chiến sĩ an ninh vào sống và chiến đấu trong vùng địch kiểm soát. Họ phải tự tạo thế hợp pháp (có giấy tờ hợp lệ, sinh hoạt bình thường…), khéo léo đóng nhiều vai (từ giáo viên, sinh viên, học sinh, thợ dệt... đến người đạp xe xích lô, cắt tóc, bán hàng rong...), thậm chí phải thâm nhập làm công chức, cảnh sát hay lính ngụy... để có thể di chuyển trên mọi nẻo đường trong thành phố, tiếp cận các mục tiêu. Các vùng “lõm” này luôn là mặt trận đấu tranh giằng co quyết liệt giữa ta và địch; là địa bàn mà địch thường tập trung tình báo, gián điệp, mật vụ, an ninh, cảnh sát dò la tin tức, vây ráp khủng bố, đánh phá quyết liệt.

Đặc điểm đô thành Sài Gòn là nơi địch kiểm soát chặt chẽ, đồng bào bị theo dõi, khủng bố rất ác liệt, nhưng vẫn luôn hướng về cách mạng, sẵn sàng đối diện với cảnh tù đày tra tấn dã man của kẻ thù để che chở cho những chiến sĩ cách mạng. Họ có thể làm như vậy là vì một niềm tin vững chãi vào những chiến sĩ cách mạng, một niềm tin vô bờ bến với cách mạng, với Đảng và một niềm tin không gì lay chuyển được về ngày toàn thắng. Những người dân bình thường mang trong mình niềm tin ấy và bản thân họ cũng trở thành những chiến sĩ cách mạng. Họ chiến đấu một cách thầm lặng, nhiều người trong số họ cũng phải chịu biết bao cực hình tra tấn trong nhà tù của kẻ thù, hoặc liên lụy đến cả gia đình họ thế nhưng không hề hé môi về những chiến sĩ, những tổ chức mà họ nuôi dấu chở che, họ vẫn một lòng kiên trung với cách mạng.

Nhận thức đúng vai trò, bản chất quần chúng lao động, qua từng thời kỳ, lực lượng An ninh Sài Gòn - Gia Định đều quan tâm chăm lo xây được cơ sở quần chúng, trong các tầng lớp công nhân, nhân dân lao động, học sinh, sinh viên và cả đồng bào người Hoa, Phật giáo, Công giáo... Cơ sở cách mạng tại chỗ quyết định những vấn đề cực kỳ quan trọng đối với lực lượng an ninh hoạt động ở các lõm chính trị như: nguồn lực bổ sung người, xây dựng lõm, cơ sở ém người, ém vũ khí, nguồn cung cấp, bảo đảm tại chỗ, mạng lưới tai mắt, trinh sát, đường dây giao liên, hành lang vận chuyển công khai, hợp pháp và bí mật, lực lượng chính trị phối hợp. Bên cạnh đó, cơ sở và quần chúng đã cung cấp nhiều thông tin có giá trị giúp lực lượng an ninh điều tra nắm tình hình, tổ chức các trận đánh táo bạo trong nội thành; điều tra khám phá các hoạt động tình báo, gián điệp của địch ở vùng lõm và trong phong trào đấu tranh chính trị ở nội thành.

Nhiều cơ sở, quần chúng không sợ hiểm nguy tính mạng của bản thân và gia đình vẫn đào hầm, ngụy trang nuôi giấu cán bộ an ninh trong nhà để hoạt động, móc nối cơ sở, xây dựng phong trào, tiến hành diệt ác, phá kèm; khi bị bắt, tra tấn, đánh đập dã man, nhiều cơ sở cách mạng đã chấp nhận hy sinh, không khai báo với địch về tổ chức, cơ sở, cán bộ nằm vùng hoạt động. Nhờ vào những căn cứ lòng dân tưởng như vô hình nhưng lại vững chãi như thành đồng ấy mà lực lượng An ninh T4 đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian nguy, hiểm trở, kiên cường kháng chiến, liên tiếp giành được chiến công vang dội; những thành tích to lớn, góp phần xứng đáng vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc.

Tuy gặp nhiều khó khăn nhưng nhìn chung từ cuối năm 1967 đến cuối cuộc kháng chiến chống Mỹ, cán bộ điệp báo, trinh sát vũ trang, an ninh khu vực, giao liên điệp báo… đã kiên cường bám trụ địa bàn, tổ chức xây dựng được nhiều căn cứ lõm, lõm chính trị ở nội thành, trong đó có những căn cứ lõm, lõm chính trị vững mạnh, với hàng ngàn quần chúng tốt cảm tình, ủng hộ cách mạng, hàng trăm cơ sở phát huy tác dụng tốt trong công tác nắm tình hình địch, đấu tranh chính trị, tham gia diệc ác, phá kèm, góp phần quan trọng trong Tổng công kích, tổng khởi nghĩa Tết Mậu Thân 1968. Các lõm chính trị tuy có biến động tùy theo tương quan lực lượng giữa ta và địch tại chỗ, nhưng trên bình diện toàn Thành phố, lõm chính trị được duy trì và phát triển ở nhiều quy mô, nhiều mức độ làm chủ khác nhau. Các lõm chính trị do điệp báo, trinh sát vũ trang, an ninh khu vực xây dựng đã giúp ta phát triển lực lượng tại chỗ, tham gia nổi dậy giành quyền làm chủ.

Đoàn viên, thanh niên Công an TPHCM trao đổi với các nhân chứng lịch sử tại hội thảo

Bài học từ “căn cứ lòng dân” mãi soi rọi sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc

Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, An ninh T4 đã chiến đấu không mệt mỏi trong điều kiện hết sức khó khăn vì địch đã đưa cảnh sát dã chiến, biệt kích lùng sục, bố ráp hầm bí mật, bắt bớ cán bộ, giao liên, căn cứ phải di chuyển liên miên. Thế nhưng, dù chịu cảnh lao tù hay đang trực tiếp cầm súng chiến đấu, chiến sĩ An ninh T4 vẫn giữ tròn khí tiết người cộng sản, mưu trí, sáng tạo trong đánh trận. Trong các trận đánh địch, nhiều cán bộ, chiến sỹ của ta đã anh dũng hy sinh trên mảnh đất trăm quý ngàn thương này. Chính những người con ưu tú ấy đã làm nên những chiến công hiển hách, tô đậm thêm trang sử vẻ vang của An ninh T4 nói riêng và lực lượng công an nhân dân nói chung. Đồng thời, thực tiễn lịch sử cho thấy ở nơi nào, lực lượng An ninh Sài Gòn - Gia Định không nắm được quần chúng thì nơi đó hoạt động của lực lượng an ninh khó khăn, thậm chí thất bại đau đớn. Nơi nào, lực lượng An ninh T4 nắm được quần chúng, xây dựng được cơ sở cách mạng, xây dựng được lõm chính trị thì dù đó là các quận nội thành, thủ phủ của địch, lực lượng an ninh vẫn được quần chúng chở che và tạo mọi điều kiện để hoạt động, công tác, chiến đấu, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao. Không có sự ủng hộ, giúp đỡ, che chở của quần chúng nhân dân trong các lõm chính trị thì không có sự tồn tại của các lực lượng ở các lõm chính trị ở miền Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Căn cứ lòng dân không chỉ là căn hầm che dấu, là những người bảo vệ trong ngoài, mà căn cứ lòng dân còn là nơi để người cán bộ an ninh hòa vào trong nhân dân, từ đóng vai rồi thật sự trở thành những người con của các ba các má, trở thành người anh, người chị của các thành viên còn lại trong nhà. Trong suốt những năm trường kỳ kháng chiến, dưới sự bố ráp gắt gao của kẻ thù, sự tra xét của hàng đàn cảnh sát, sự soi mói của những tên mật vụ, chỉ điểm, nếu không có lòng dân, thì sẽ không có căn hầm nào đủ sâu, không có địa đạo nào đủ dài để che chở cho người chiến sĩ đi hết con đường cách mạng.

Từ đó, chúng ta có thể thấy rằng, “căn cứ lòng dân” xuất phát từ lòng yêu nước, từ sự đoàn kết toàn dân “muôn người như một” nguyện bước theo sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, trở thành bức thành đồng vững chắc mà không có đội quân xâm lăng nào có thể công phá được. Trên cơ sở cả nước đồng lòng, toàn dân một ý chí, quyết tâm đánh giặc giữ nước để thực hiện quốc phòng toàn dân, huy động toàn dân giữ nước. Đó cũng chính là nội dung cốt lõi, đặc điểm cơ bản, nổi bật trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc thời đại Hồ Chí Minh.

Trong suốt cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, Đảng ta đã gắn bó máu thịt với nhân dân, gương mẫu đi đầu và sẵn sàng hy sinh, đề ra đường lối, chủ trương, chính sách đúng đắn, sáng tạo, hợp lòng dân đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn và sau đó là đường lối đổi mới toàn diện đất nước trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Song song đó, Đảng ta còn chú trọng giữ gìn đoàn kết, thống nhất trong Đảng và nhân dân; dũng cảm nhận khuyết điểm, sai lầm trước dân và kịp thời sửa chữa; sáng tạo nhiều hình thức tổ chức thích hợp, thu hút đông đảo quần chúng tham gia sự nghiệp cách mạng, làm cho “căn cứ lòng dân” ngày càng vững chắc.

Bên cạnh đó, trong giai đoạn hiện nay, đứng trước nhiều thực tế khách quan, yếu tố “lòng dân” bắt đầu xuất hiện với cả hai mặt là thuận và không thuận. Đứng trước tình hình đó, Đảng ta đã nỗ lực khắc phục các mặt tiêu cực và khai thác, củng cố mặt tích cực trong nhân dân để củng cố vững chắc niềm tin, khôi phục niềm tin và xây dựng niềm tin của nhân dân vào Đảng vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Hơn nữa, Đảng ta cũng nhận thức rõ, niềm tin của nhân dân cần phải được thường xuyên củng cố trong hoạt động thực tiễn thông qua đường lối, chủ trương, chính sách “hợp lòng dân”, phục vụ cho mục tiêu, nhiệm vụ xác định.

Như vậy, có thể thấy, “căn cứ lòng dân” là một trong những yếu tố cực kỳ quan trọng đưa đến thắng lợi của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc và thống nhất tổ quốc. Đồng thời, niềm tin của nhân dân trong giai đoạn hiện nay trước sự tác động của tình hình thế giới, khu vực là một trong những vấn đề gốc, tạo nên sức mạnh tổng hợp, quyết định thành công của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh.

Đồng chí THÂN THỊ THƯ

Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy

Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh