Thực tiễn xuyên suốt trong quá trình xây dựng, phát triển đất nước đã chứng minh, việc bảo đảm an ninh lương thực cùng với chăm lo đời sống nhân dân luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là mục tiêu quan trọng hàng đầu, nhất là trong giai đoạn dịch bệnh vừa qua.

Người xưa có câu “dân dĩ thực vi tiên”, theo nghĩa hẹp là “dân lấy cái ăn làm đầu”, có thể hiểu rộng hơn là cần phải bảo đảm các nhu cầu cơ bản của cuộc sống cho người dân. Đây cũng là quan điểm xuyên suốt trong tư tưởng Hồ Chí Minh với mong muốn nhân dân luôn đủ ăn, đủ mặc. Chính vì lẽ đó, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đáp ứng nguồn lương thực, thực phẩm, đảm bảo điều kiện sống ngày càng tốt hơn của người dân qua từng thời kỳ.

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Đảng ta đã chủ trương đẩy mạnh sản xuất, xây dựng và phát triển kinh tế kháng chiến, trong đó, chú trọng phát triển kinh tế nông thôn, sản xuất nông nghiệp. Chính phủ cũng thực hiện nhiều giải pháp vĩ mô như bãi bỏ các thứ thuế vô lý có từ trước đó, giảm tô, giảm thuế, tạm cấp ruộng đất bỏ hoang cho nông dân sản xuất… Chính phủ cũng kêu gọi thi đua đẩy mạnh tăng gia sản xuất rộng khắp trên cả nước. Nhờ vậy, ngành nông nghiệp đã cung cấp đủ lương thực cho kháng chiến, nhất là giải quyết thành công nạn đói năm 1945.

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Đảng ta bắt tay ngay vào việc khôi phục sản xuất nông nghiệp. Phong trào hợp tác xã nông nghiệp giai đoạn này phát triển mạnh, cùng vai trò điều phối của hệ thống thương nghiệp quốc doanh và hợp tác xã, đã hạn chế được nạn đầu cơ, tích trữ và hỗn loạn về giá cả, cơ bản giúp người dân không bị thiếu lương thực, thực phẩm và từng bước ổn định được cuộc sống.

Sau Đại hội lần VI của Đảng (năm 1986), đất nước ta bắt đầu thực hiện đường lối đổi mới nền kinh tế từ phương thức tập trung, bao cấp sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, hoạt động theo cơ chế thị trường, dưới sự quản lý của Nhà nước và định hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ trương thừa nhận hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ ở nông thôn đã khơi dậy tiềm năng, sức sáng tạo của nhân dân để phát triển sản xuất nông nghiệp và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đưa Việt Nam từ nước thiếu ăn trở thành nước xuất khẩu gạo. Năm 2000, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt gần 3,5 triệu tấn, tăng hơn 26 lần so với năm 1986; đến nay, Việt Nam đã vươn lên vị trí nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới, với sản lượng gạo xuất khẩu bình quân 6 - 7 triệu tấn/năm. Để đạt được kết quả đó, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi đặc thù hỗ trợ cho ngành lúa gạo như cơ chế hỗ trợ lãi suất, nâng hạn mức vay vốn ngân hàng cho kinh tế nông nghiệp, tăng cường sản xuất các giống lúa chất lượng để nâng cao, có giá trị tại các thị trường xuất khẩu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đủ điều kiện đều có thể tham gia xuất khẩu…

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 vừa qua, Đảng, Chính phủ đã ban hành nhiều nghị quyết và chi ra hàng chục ngàn tỷ đồng hỗ trợ người dân; cơ quan Bảo hiểm Xã hội cũng trích ra hơn 30.000 tỷ đồng từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp để hỗ trợ cho người lao động khó khăn; Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát động quyên góp hàng ngàn tỷ đồng để hỗ trợ người dân; từ tháng 8/2021 đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã duyệt hỗ trợ cấp không thu tiền gần 137.000 tấn gạo cho 30 tỉnh thành hỗ trợ người dân gặp khó khăn do dịch Covid-19… đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nuớc đối với cuộc sống người dân. Ngoài ra, đảng bộ, chính quyền và nhân dân các tỉnh, thành trong cả nước cũng thực hiện tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, truyền thống “lá lành đùm lá rách” trong việc thực hiện vận động, quyên góp lương thực, thực phẩm, tiền mặt để hỗ trợ, tiếp tế cho các địa phương bị ảnh hưởng nặng bởi dịch bệnh.

Tại TPHCM, lãnh đạo thành phố đã thực hiện nhất quán chủ trương không để ai bị thiếu ăn, thiếu mặc và đã hỗ trợ hàng triệu gói an sinh xã hội bằng tiền mặt, lương thực, thực phẩm, nhất là đối với các trường hợp công nhân, người lao động mất việc làm, học sinh, sinh viên, các hộ gia đình nghèo khó, già yếu, neo đơn, bệnh tật… với tổng kinh phí hỗ trợ trên 1.000 tỉ đồng từ ngân sách thành phố và từ nguồn xã hội hóa. Người lao động ngoại tỉnh cũng được hỗ trợ tiền ăn, lương thực để họ yên tâm ở tại chỗ, tránh tình trạng rời thành phố về quê tránh dịch. UBND TPHCM cũng có kế hoạch tổ chức thu mua, vận chuyển, phân phối hàng hóa, không để chuỗi cung ứng hàng thiết yếu bị đứt gãy, nhằm đảm bảo cung ứng mỗi ngày khoảng 11.000 tấn lương thực, thực phẩm từ hệ thống phân phối trong và ngoài thành phố.

Người dân nghèo đến nhận gạo tại "ATM gạo miễn phí" tại quận Tân Phú. (Ảnh: Tuoitre.vn)

Trong giai đoạn cao điểm dịch bệnh, Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo thành phố quán triệt chủ trương xuyên suốt là phải đảm bảo cung ứng đầy đủ các mặt hàng lương thực, thực phẩm thiết yếu cho người dân trên nguyên tắc thành phố không để người dân bị thiếu lương thực, thực phẩm, nhất là trong trong thời gian siết chặt giãn cách xã hội. Đó là chủ trương mang đậm tính nhân văn của Đảng và sự nỗ lực rất đáng ghi nhận của hệ thống chính trị.

Các địa phương của thành phố lan tỏa nhanh các mô hình “Đi chợ giúp dân”, “Shipper tình nguyện”, “Doanh nghiệp xanh”, “Siêu thị 0 đồng”, “Phiên chợ 0 đồng”, “ATM gạo miễn phí”, “Bếp ăn tình thương… để kịp thời cung ứng lương thực, thực phẩm và các loại nhu yếu phẩm đến từng hộ dân; hay Hiệp hội Doanh nghiệp thành phố cũng tham gia tích cực vào hoạt động chăm lo lương thực, thực phẩm dưới nhiều hình thức. Nhiều doanh nghiệp bán lẻ đã tập trung mọi nguồn lực, mở cửa xuyên suốt trong thời gian giãn cách xã hội để cung ứng đến người dân các sản phẩm thiết yếu; riêng Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TPHCM (Saigon Co.op) bình quân mỗi ngày cung cấp hơn 2.000 tấn lương thực, thực phẩm...

Hiện nay, trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng khó lường, thiên tai, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa ngày càng diễn ra mạnh mẽ… tầm quan trọng của vấn đề an ninh lương thực đối với đất nước cần được các ngành, các cấp có nhận thức đúng đắn và đưa ra những giải pháp phù hợp. Chẳng hạn, cần quan tâm công tác quy hoạch nguồn đất để phát triển sản xuất nông nghiệp quy mô lớn; ban hành chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; khuyến khích sản xuất nông nghiệp sinh thái, ứng dụng công nghệ cao, an toàn sinh học, đảm bảo vệ sinh thực phẩm; ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, chế biến bảo quản, lưu thông lương thực, thực phẩm; quan tâm phát triển chăn nuôi để cung cấp đầy đủ về thịt, trứng, sữa, thủy hải sản cho người dân… Riêng TPHCM và các đô thị lớn cần xây dựng chuỗi cung cấp lương thực thực phẩm tại chỗ và liên kết với các địa phương khác để bảo đảm đáp ứng đủ nhu cầu của người dân, trong bất kỳ tình huống nào.

Ngày 29/7/2020, Bộ Chính trị khóa XII đã ban hành Kết luận số 81-KL/TW về bảo đảm an ninh lương thực quốc gia đến năm 2030, xác định an ninh lương thực quốc gia luôn là vấn đề quan trọng, thiết yếu của đất nước cả trước mắt và lâu dài; khả năng, điều kiện được tiếp cận lương thực, thực phẩm an toàn, đảm bảo dinh dưỡng ngày càng trở thành một quyền cơ bản của mọi người dân… Điều này càng có ý nghĩa quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đảm bảo sự ổn định, phát triển bền vững của đất nước, kịp thời ứng phó với các rủi ro có thể xảy ra, nhất là trong điều kiện dịch bệnh như vừa qua.