Nằm cách trung tâm TPHCM khoảng 25km và được xem ở “ngách” TP với nhiều khó khăn về hạ tầng. Sau nhiều lần đổi tên, sáp nhập và chia tách trong cả hai cuộc kháng chiến, Xuân Thới Thượng ngày nay là một xã thuộc huyện Hóc Môn. Tuy không phải là “trung tâm” của vùng Mười tám thôn Vườn Trầu Hóc Môn – Bà Điểm vang danh, nhưng nơi đây chứng kiến biết bao gian lao, khốc liệt về một thời chiến. Trong đó, vùng Ấp 1 (hay còn gọi là Giồng Bằng Lăng) nổi tiếng trong kháng chiến chống Pháp, khá hẻo lánh, ít người ở nên được chọn là nơi ẩn náu của nhiều cán bộ đảng viên, du kích.

Để trấn áp tinh thần cách mạng của nhân dân, thực dân Pháp cũng đã lập trường bắn Ngã Ba Giồng ngay tại xã, khiến biết bao người con cách mạng đã ngã xuống trên mảnh đất này, trong đó có cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ. Theo Lịch sử Đảng bộ xã Xuân Thới Thượng, nơi đây là nỗi ám ảnh của bọn tề ngụy thời Pháp khi chúng phải thốt lên “ở cái đất Giồng này, cứ lật cục đất cày lên là sẽ thấy một tên cộng sản”. Tiếng đồn này vang lại cả những năm kháng chiến chống Mỹ, khi Xuân Thới Thượng bị địch dồn dân vào Ấp chiến lược ngay tại đây.

Nhớ về những năm ác liệt đó, ông Phạm Văn Cáo (68 tuổi, ngụ ấp 1, xã Xuân Thới Thượng) cho biết, đây là vùng tranh chấp ác liệt giữa ta và địch. Chúng đem quân đến đàn áp, bắt bớ và gom dân mình vào Ấp chiến lược, nhưng cách mạng vẫn tồn tại và hoạt động trong khu vực. Bởi chúng không biết rằng, trừ một phần nhỏ người dân bị chúng bắt nô dịch, thì hơn 80% người dân ủng hộ và tham gia cách mạng. Thậm chí, trước sức đàn áp của giặc, nhiều người đã phải bỏ xứ ra đi, nhưng sau đó lại quay về hoạt động cách mạng. Tinh thần của người dân nơi đây luôn dành cho cách mạng.

Với tinh thần cách mạng quật cường trong quá khứ, xã Xuân Thới Thượng hiện nay có 7 ấp với trên 45.000 nhân khẩu đã vươn lên mạnh mẽ. Những ngày sau giải phóng, nơi đây còn hoang sơ, đời sống nhân dân rất nghèo bởi ảnh hưởng của hai cuộc chiến tranh. Với quyết tâm và tinh thần cách mạng Mười tám thôn Vườn Trầu vẫn “chảy trong mạch máu”, người dân đã nỗ lực vươn lên vượt qua khó khăn, cùng với chính sách của Đảng, Nhà nước đang mang lại sức sống mãnh liệt trên mảnh đất này.

Chỉ sau 4 năm, xã Xuân Thới Thượng đã được công nhận là xã nông thôn mới năm 2014. Từ một vùng trắng sau chiến tranh, xã Xuân Thới Thượng có bước phát triển mạnh mẽ, nhất là cơ sở hạ tầng…

Xây dựng vùng nông thôn hiện đại

Nằm ở vùng ven TP với mật đô dân cư chưa đông như vậy, nhưng những con đường Xuân Thới Thượng ngày nay đã được trải nhựa và bê tông hóa vào tận nhà dân. Bộ mặt nông thôn của vùng quê này thật sự thay đổi kể từ khi được TP chọn là một trong 6 xã điểm xây dựng nông thôn mới của TP. Chủ tịch UBND xã Xuân Thới Thượng Phan Hiếu Sơn cho biết, nhờ đường giao thông nông thôn được nâng cấp mở rộng, nhựa hóa kết nối liên xã, liên ấp, giữa các khu dân cư, đã tạo thuận lợi cho việc đi lại, vận chuyển giao thương hàng hóa, góp phần kinh doanh dịch vụ buôn bán phát triển, dẫn đến việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo đúng định hướng “thương mại – dịch vụ - tiểu thủ công nghiệp – nông nghiệp” thuận lợi.

Trong giai đoạn 2010 – 2012, thu nhập bình quân đầu người của xã đạt chưa tới 30 triệu đồng/người/năm. Tuy nhiên, trong những năm gần đây đã có sự phát triển vượt bậc từ việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế phù hợp với địa phương, tạo việc làm cho lao động trong xã. Hiện thu nhập bình quân đầu người trong xã đã trên 40 triệu đồng/người/năm; số người có việc làm đạt khoảng 96%.

Với xuất phát điểm là vùng nông thôn của TP, cùng với thương mại – dịch vụ, hiện Xuân Thới Thượng chủ trương phát triển tiểu thủ công nghiệp – nông nghiệp theo hướng hiện đại. Xã đã thành lập và phát triển hợp tác xã nông nghiệp dịch vụ Ngã Ba Giồng với gần 30 hộ xã viên; mô hình cà phê khuyến nông với 16 thành viên; 2 tổ ngành nghề truyền thống đan nệm với 29 thành viên và 28 tổ hợp tác (dịch vụ nông nghiệp, chăn nuôi bò sữa, rau nhà lưới)…

Theo Chủ tịch UBND xã Xuân Thới Thượng Phan Hiếu Sơn, thời gian tới, xã sẽ hỗ trợ hoạt động của hợp tác xã Ngã Ba Giồng nhằm củng cố thương hiệu, tiếp cận các nguồn vốn vay, khai thác quỹ đất nông nghiệp còn trống,… để mở rộng sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng cao. Bên cạnh đó, xã cũng khuyến khích nhân rộng một số mô hình nông nghiệp sạch, giá trị kinh tế cao như trồng hoa lan, hoa kiểng… đồng thời xây dựng các giải pháp khuyến khích chuyển đổi ngành nghề đối với các hộ chăn nuôi xen cài trong khu dân cư trên địa bàn.

Ông Phạm Văn Phong (80 tuổi, ngụ ấp 1, xã Xuân Thới Thượng), là cán bộ lão thành cách mạng, hoạt động trong vùng căn cứ Trung ương Cục miền Nam. Sau ngày thống nhất, ông cùng gia đình trở về đất tổ ở ấp 1, xã Xuân Thới Thượng. Là người con sinh ra lớn lên tại nơi đây, ông hiểu được mảnh đất này có ý nghĩa rất lớn lao…Ông Phạm Văn Phong tâm sự: Sự đổi thay trên vùng đất này là rất tự hào, bởi nơi đây được xem như là một “vùng trắng” trong kháng chiến. Phải tới năm 1976, người dân mới quay về xây dựng lại cuộc sống với rất nhiều khó khăn, thách thức. Hiện đời sống người dân được nâng cao và vẫn giữ được nét riêng của vùng đất cách mạng.

Những vườn rau sạch trên vùng đất Giồng - Xuân Thới Thượng

Khắc ghi những giá trị lịch sử năm xưa, di tích lịch sử cấp quốc gia Khu tưởng niệm Liệt sĩ Ngã Ba Giồng được hoàn thành từ năm 2010 và trở thành địa điểm truyền thống để nhớ về một thời kỳ ác liệt mà người dân Nam bộ cùng Đảng làm nên những sự kiện anh hùng. Qua 6 năm đi vào hoạt động, Khu tưởng niệm đã đón tiếp khoảng 1.000 đoàn với gần 100 ngàn lượt khách đến tham quan, về nguồn.

Theo Ban Quản lý Khu tưởng niệm Liệt sĩ Ngã Ba Giồng, để phát huy cũng như giáo dục truyền thống cho thế hệ mai sau, hiện Khu tưởng niệm đang bảo dưỡng nọc trầu, trồng cau để góp phần giới thiệu hình ảnh trực quan sinh động về những đóng góp của nhân dân 18 Thôn Vườn Trầu Hóc Môn – Bà Điểm năm xưa. Đây cũng là cơ sở để những giá trị lịch sử hào hùng năm xưa mãi sáng trong một vùng đất đã vươn lên mạnh mẽ sau chiến tranh.