Qua năm ngày làm việc khẩn trương và đầy ý thức trách nhiệm trước Đảng bộ, trước nhân dân, hôm nay, Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh lần thứ V (vòng 2) kết thúc với sự nhất trí cao cùng với đồng bào các giới tại thành phố tiếp tục sự nghiệp đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa với một tầm vóc mới tương xứng vị trí, vai trò của thành phố đối với khu vực và cả nước.

Trước khi đến dự Đại hội, tôi đã đi thăm một số cơ sở sản xuất kinh doanh, gặp gỡ đồng bào nhiều giới, làm việc với một số ban, ngành của Đảng và Nhà nước tại thành phố, đã đọc báo cáo chính trị và báo cáo kiểm điểm của Thành ủy khóa IV, để tìm hiểu thêm thành phố qua những năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VI của Đảng.

Mấy ngày vừa qua, tôi đã lắng nghe báo cáo do Bí thư Thành ủy Võ Trần Chí trình bày, bài phát biểu của đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười và của nhiều đại biểu thảo luận tại Hội trường.

Tôi rất mừng thấy được sức vươn lên, tính năng động, sáng tạo và sự trưởng thành của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công nhân, lao động, trí thức thuộc các thế hệ tại thành phố. Tôi xin chân thành chia xẻ niềm vui và niềm tự hào chính đáng của thành phố được sự chỉ đạo và giúp sức của Trung ương, sự hỗ trợ của khu vực và cả nước đã giành được thành tựu bước đầu rất quan trọng, nhất là giữ vững ổn định chính trị, đi đầu trong công cuộc đổi mới về nhiều mặt, trước hết là đổi mới về kinh tế và thực hiện một bước dân chủ hoá đời sống xã hội.

Đại hội lần này, trên cơ sở nhất trí cao về nhiều vấn đề lớn thuộc quan điểm, đường lối theo tinh thần Nghị quyết Đại hội VII, gắn với tình hình thực tiễn của địa phương, Đại hội đã xác định phương hướng, nhiệm vụ trong năm năm tới (1991 – 1995) và bầu ra Ban Chấp hành mới của Đảng bộ thể hiện được tính liên tục, kế thừa và tinh thần đổi mới. Khẳng định thành tựu tức là khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng bộ, sức đi tới của thành phố. Nhưng, trong một sự nghiệp hết sức mới mẻ và phải đương đầu với vô vàn khó khăn, thử thách, luôn luôn nảy sinh những mâu thuẫn mới, điều quan trọng hơn hết như các đồng chí đã làm trong Đại hội này là dám nhìn thẳng vào sự thật, tìm những mặt non yếu, sai lầm chủ quan để rút ra những bài học cho chặng đường đi tới. Khi chuẩn bị Đại hội vòng 2, chắc các đồng chí đã có nghĩ đến việc làm thế nào nhanh chóng đưa Nghị quyết của Đảng trở thành hiện thực trong cuộc sống. Tôi muốn nhân dịp này, một lần nữa với tất cả tình cảm thân thương và tinh thần trách nhiệm được đóng góp với các đồng chí một số ý mà Lê-nin và Bác Hồ luôn luôn nhắc nhở chúng ta là đòi hỏi nâng cao năng lực "tổ chức trong lĩnh vực trực tiếp", "quyết tâm một, biện pháp mười". Làm sao xác định chương trình hành động cụ thể, tạo ra được phong trào hành động cách mạng của quần chúng, làm chuyển biến tình hình một cách rõ nét và đạt hiệu quả cao?.

Điều đó đòi hỏi Đảng bộ các cấp, các ngành, trước hết là Ban Chấp hành mới của Đảng bộ thành phố quán triệt Nghị quyết đi đôi với chấp hành Nghị quyết; nói đi đôi với làm.

Kinh nghiệm chỉ rõ, mặc dù có Nghị quyết đúng, hợp lòng dân, mà không quan tâm nâng cao năng lực trí tuệ và không tổ chức chỉ đạo thực hiện tốt, thì Nghị quyết của Đảng cũng chỉ dừng lại ở khẩu hiệu chung. Chúng ta đã nghe đảng viên và nhân dân kêu: "Nghị quyết thì nhiều mà tình hình chưa có chuyển biến gì đáng kể”. Đó là một câu hỏi rất chính đáng mà chúng ta phải tìm ra đáp số là hiệu quả của Nghị quyết sẽ được thực hiện.

Thưa các đồng chí,

Những yếu kém và vấp váp của Đảng bộ trong thời gian qua có nhiều nguyên nhân, trong đó về chủ quan nổi lên là vấn đề năng lực tổ chức chỉ đạo thực hiện chưa ngang tầm với tình hình mới, nhất là đối với một địa bàn có vị trí trung tâm như thành phố Hồ Chí Minh.

Nói riêng về lĩnh vực kinh tế, thành phố đang đứng trước khó khăn và thử thách lớn, nhiều vấn đề mới được giải quyết lại đã có những cái mới khác phát sinh. Nhiều chỉ tiêu do Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ trước đề ra không thực hiện đầy đủ do những khó khăn, phức tạp không lường trước được. Nhưng trước hết phải thấy nguyên nhân chính là sự chỉ đạo thực hiện, tổ chức và cán bộ còn có nhiều thiếu sót. Nhìn chung, đội ngũ cán bộ lãnh đạo kinh tế chưa chuyển kịp với yêu cầu sản xuất kinh doanh theo cơ chế mới. Thành phố Hồ Chí Minh không phải thiếu những nhà doanh nghiệp giỏi. Vấn đề đặt ra cho chúng ta là phải biết phát hiện, sử dụng, bồi dưỡng với lòng tin yêu, trân trọng đội ngũ từ nhiều nguồn và cả ngay trong lớp trẻ mới bước vào các ngành sản xuất kinh doanh. Hôm nay, tôi không đề cập đến hiệu quả sản xuất kinh doanh còn đòi hỏi một nhân tố không thể thiếu được là trang bị kỹ thuật, công nghệ, trình độ quản lý mà thành phố đã có nhiều cố gắng lớn trong việc này. Điều cần được quan tâm giải quyết cấp bách và thường xuyên là tệ quan liêu, cửa quyền và tham nhũng còn khá phổ biến, tính bảo thủ trì trệ, tắc trách chưa được khắc phục cho kịp với sự đòi hỏi của công cuộc đổi mới. Nhiều đại biểu đã đề cập và nghiêm khắc phê phán những biểu hiện tiêu cực trong hoạt động kinh doanh, như phân tán, sử dụng tài sản và phân phối tùy tiện trong kinh tế quốc doanh, cũng như tình trạng làm ăn phi pháp, trốn thuế trong khu vực kinh tế tư nhân. Thương mại hoá tràn lan dẫn đến vi phạm pháp luật, lừa đảo, trốn thuế, xâm phạm nghiêm trọng tài sản của Nhà nước và của công dân. Công tác quản lý thị trường còn nhiều sơ hở. Chúng ta chưa dự đoán được các tình huống có thể xảy ra và chưa lường hết được mặt trái của cơ chế thị trường. Điều tôi muốn nhấn mạnh là các đồng chí chưa đặt đúng tầm quan trọng của công tác kiểm tra, thanh tra. Việc xét xử nhiều trường hợp tiêu cực, tham nhũng còn nương nhẹ và thiếu nghiêm minh, làm cho nhân dân bất bình và làm giảm lòng tin đối với Đảng và Nhà nước. Nhiều đại biểu đã góp ý xác đáng là Thành ủy phải hết sức coi trọng công tác kiểm tra, thanh tra.

Năng lực tổ chức chỉ đạo yếu kém còn biểu hiện ở chỗ nhiều cấp, nhiều ngành đã bố trí cán bộ, kể cả cán bộ lãnh đạo, quản lý và cán bộ nghiệp vụ thiếu năng lực trí tuệ và phẩm chất, nhất là chậm phát hiện, xử lý những người thoái hoá biến chất về đạo đức. Có đảng viên và người dân hỏi: từ trước đến nay, việc gì "ý Đảng hợp lòng dân" đều làm có kết quả. Vậy, tại sao ý Đảng chống tham nhũng là rất hợp lòng dân mà nạn tham nhũng lại không bài trừ được và còn có chiều hướng phát triển?. Sau Đại hội thành phố và qua Đại hội vòng 2 ở hai cấp còn lại, tôi đề nghị cần có hội nghị chuyên đề để phân tích nguyên nhân một cách toàn diện, có biện pháp đồng bộ thì mới có khả năng chống tham nhũng đạt hiệu quả thiết thực.

Công tác tổ chức thực hiện bao gồm một loạt biện pháp đồng bộ về nhận thức, tư tưởng, về cơ chế, chính sách và công tác tổ chức cán bộ.

Trước hết, toàn Đảng bộ cần có nhận thức đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế lớn, một trung tâm văn hoá và khoa học kỹ thuật, một đầu mối giao thông lớn, trung tâm giao lưu quốc tế quan trọng, và cũng là trọng điểm phá hoại về nhiều mặt của kẻ thù trong chiến lược "diễn biến hòa bình".

Từ nhận thức đúng về tầm vóc của thành phố mà đánh giá đúng nguyên nhân chủ quan và trực tiếp của những thành tựu cũng như sai sót, vấp váp trong quá trình chỉ đạo thực hiện. Có nhận rõ, phân tích đúng nguyên nhân của thực trạng mới thấy hết sự bức bách của tình thế, mức độ khắc nghiệt của đòi hỏi khách quan, và từ đó, mới ý thức đầy đủ trách nhiệm của mình, trước hết là trách nhiệm của Ban Chấp hành mới của Đảng bộ trước nhân dân thành phố cũng như đồng bào cả nước trong thời điểm bước ngoặt hiện nay.

Năng lực tổ chức thực hiện phải trên cơ sở sự vững vàng về chính trị và khẳng định lòng tin của mình vào lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Trước diễn biến hết sức phức tạp của tình hình thế giới, hơn lúc nào hết, chúng ta phải thường xuyên khẳng định những vấn đề có tính nguyên tắc của công cuộc đổi mới, bảo đảm ổn định về chính trị, trước hết là ổn định về tư tưởng, tạo điều kiện tổ chức thực hiện đạt hiệu quả cao. Đúng như Đại hội thành phố đã kết luận, sự ổn định về tư tưởng là “sự ổn định của ổn định”. Cuộc đấu tranh tư tưởng trên lĩnh vực này tiếp tục quyết liệt và đòi hỏi cán bộ đảng viên phải vững vàng trong mọi tình huống. Điều đó yêu cầu phải quán triệt những quan điểm cơ bản của Đại hội VII, đồng thời biết dự báo tình hình, phát hiện đúng lúc và giải quyết tốt những vấn đề mới nảy sinh để thực hiện đổi mới đạt hiệu quả cao. Cần làm cho mọi người thấy rõ chuyển từ cơ chế bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn nhằm giải phóng các tiềm năng của xã hội. Đồng thời cần thấy rõ kinh tế thị trường cũng là môi trường thuận lợi dễ phát sinh nhiều loại tiêu cực xã hội. Việc đổ bể hàng loạt cơ sở tín dụng của thành phố này là một chứng minh cụ thể. Quá trình chỉ đạo thực hiện mà buông lơi công tác dự báo tình hình, không kịp thời phát hiện những vấn đề mới nảy sinh thì dễ xảy ra thái độ dao động, hoang mang khi xuất hiện hiện tượng tiêu cực hoặc tình hình diễn biến phức tạp.

Nâng cao năng lực tổ chức thực hiện cũng là quá trình hoàn thiện cơ chế quản lý mới, nhằm phát triển sản xuất kinh doanh, trước hết ở các lĩnh vực tài chính ngân hàng, như vốn, thuế, giá cả, thị trường v.v… Cơ sở phải có tinh thần chủ động tự lực tự cường. Nhưng, đã có sự quản lý của Nhà nước thì có mối quan hệ giữa vi mô và vĩ mô. Do đó, thành phố phải có đầy đủ ý thức trách nhiệm đối với cơ sở và Trung ương cũng phải có đầy đủ ý thức trách nhiệm đối với thành phố.

Tôi thấy trong lĩnh vực thuế có nhiều vấn đề như vừa thất thu, vừa không hợp lý: đánh thuế chồng chất đối với nhiều cơ sở. Tôi đề nghị các đồng chí nên dành nhiều công sức nghiên cứu và đề bạt ý kiến xác đáng về thuế để ngành này làm đúng chức năng đòn bẩy kích thích và hướng dẫn sản xuất kinh doanh, chứ không phải là lực cản sản xuất kinh doanh, nhất là đối với kinh tế quốc doanh.

Trong việc đổi mới và nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước trước hết phải làm rõ và thực hiện đúng chế độ trách nhiệm, quyền hạn của tập thể và từng cá nhân trên cơ sở phân công cụ thể. Như các đại biểu đã nêu, điều quan trọng là nâng cao chế độ trách nhiệm cá nhân đi đôi với quyền hạn tương xứng trên cơ sở luật pháp quy định. Ngoài việc nhanh chóng tách quản lý hành chính Nhà nước ra khỏi quản lý sản xuất kinh doanh, thì đặc biệt phải quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa Đảng và chính quyền các cấp của thành phố. Nhà nước được nhân dân trao cho quyền lực phải chịu trách nhiệm trước nhân dân quản lý mọi mặt đời sống xã hội. Cấp ủy lãnh đạo phải bảo đảm phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của chính quyền. Trong điều kiện Đảng lãnh đạo chính quyền, mối quan hệ Đảng – Dân thể hiện cụ thể và tập trung ở vai trò Nhà nước, vai trò mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Tổ chức Đảng và đảng viên phải hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật. Cần khắc phục cả hai khuynh hướng lệch lạc: bao biện làm thay, "lấn sân" sang công việc của chính quyền, hoặc buông lơi sự lãnh đạo của Đảng, nhất là trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Do đó, chúng ta phải quan tâm hơn nữa đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng, trước hết là đối với chính quyền và các đoàn thể. Kinh nghiệm chỉ rõ, để đổi mới chính trị và thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, thì vấn đề mấu chốt là phân định rõ chức năng lãnh đạo của Đảng với sự quản lý của Nhà nước. Cần sớm có quy chế cụ thể về mối quan hệ giữa các tổ chức Đảng với cơ quan chính quyền và các đoàn thể từ thành phố đến cơ sở, bảo đảm cho mỗi tổ chức hoạt động đúng với chức năng, nhiệm vụ của mình, vừa đúng với điều lệ Đảng vừa đúng với pháp luật và hiến pháp. Quá trình này đòi hỏi phải đặc biệt tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và quan tâm tổng kết công tác thực tiễn đi đôi với nâng cao trình độ lý luận.

Thực chất của việc đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị ở nước ta là xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Cho nên, nâng cao năng lực tổ chức thực hiện cũng là quá trình mở rộng dân chủ trước hết từ trong Đảng, đi đôi với bảo đảm sinh hoạt dân chủ trong xã hội. Chúng ta kiên quyết chống tệ quan liêu, chống những hành vi xâm phạm quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời cũng phải ngăn ngừa thái độ cực đoan và những kẻ lợi dụng dân chủ để gây rối hoặc làm hại người lương thiện. Điều đó đòi hỏi mở rộng dân chủ phải gắn liền với kỷ cương, pháp luật.

Cuối cùng, năng lực tổ chức thực hiện do chất lượng đội ngũ cán bộ quyết định. Đó cũng là quá trình đổi mới và chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng bộ; đặc biệt là tổ chức sinh hoạt Đảng và đổi mới cơ chế hoạt động của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể ở cơ sở thuộc các loại hình khác nhau đã nêu trong Điều lệ Đảng. Qua thực hiện nhiệm vụ chính trị, phải quan tâm xây dựng lực lượng chính trị vững mạnh cả về tư tưởng và tổ chức, không phải chỉ nhằm phát huy truyền thống Đảng gắn bó với dân mà còn phải làm sao Đảng bám rễ sâu và rộng trong nhân dân nhằm chống lạimọi âm mưu của kẻ thù thực hiện "diễn biến hòa bình". Tôi đề nghị Ban Chấp hành Đảng bộ khóa V bàn biện pháp đổi mới công tác vận động quần chúng trong tình hình mới. Sức sống của Nghị quyết Đảng là sự gắn bó giữa tổ chức Đảng với quần chúng nhân dân, là nhân tâm. Nghị quyết của tổ chức Đảng chỉ trở thành hiện thực khi chính quyền cụ thể hoá và biết tổ chức phong trào hành động cách mạng của nhân dân. Cần sớm có những hội nghị chuyên đề về công tác tư tưởng, kiện toàn cơ sở Đảng, về chống tham nhũng, đổi mới cơ chế quản lý, đổi mới công tác quản lý Nhà nước… để tổng kết rút kinh nghiệm, nâng cao năng lực trí tuệ và năng lực tổ chức thực hiện cho đội ngũ lãnh đạo các cấp.

Để củng cố và khôi phục lòng tin của nhân dân, một yêu cầu quan trọng là làm trong sạch và nâng cao chất lượng đội ngũ. Đưa ra khỏi Đảng bằng nhiều hình thức những người thoái hoá biến chất về chính trị và đạo đức, gây chia rẽ, bè phái, tham ô, hối lộ, ức hiếp quần chúng. Đồng thời chú trọng trẻ hoá đội ngũ đảng viên và tăng thêm thành phần công nhân, trí thức, phụ nữ trong Đảng bộ. Quá trình chỉnh đốn Đảng phải gắn liền với tiếp tục đổi mới cán bộ và công tác cán bộ. Có thể nói, đây là một trong những yếu kém của Đảng bộ thành phố cần được sớm khắc phục trong nhiệm kỳ khóa V này. Trước hết phải biết trọng dụng nhân tài, xây dựng cơ chế phát hiện, đề bạt, bãi miễn cán bộ, bảo đảm dân chủ và tính tập thể trong công tác cán bộ. Đồng thời phải ngăn ngừa tư tưởng cục bộ địa phương, áp đặt hoặc dân chủ hình thức trong việc tuyển chọn và bố trí cán bộ.

Tôi xin nhắc lại với các đồng chí rằng, trong thời kỳ thực hiện chính sách kinh tế mới, nhiều lần Lênin căn dặn: "mấu chốt của toàn bộ công tác là ở việc lựa chọn người và kiểm tra việc chấp hành" (Lênin toàn tập - Tập 45, năm 1978, tr. 136).

Thưa các đồng chí,

Nâng cao năng lực tổ chức thực hiện là một quá trình phối hợp hành động giữa các ngành, các cấp, các đoàn thể, nhằm tạo ra được phong trào cách mạng của quần chúng. Trong đó, các cơ quan thông tin đại chúng cũng như hoạt động văn hoá văn nghệ có vai trò rất quan trọng trong quá trình tổ chức thực hiện bằng hai chiều, Đảng và Nhà nước đến với nhân dân và nhân dân đến với Đảng và Nhà nước.

Trực tiếp theo dõi báo đài, tôi biết có ý kiến phê bình của bạn đọc và bản thân mỗi cơ quan báo, đã có sự điều chỉnh nhất định. Nhưng đến nay vẫn còn có cơ quan thông tin đại chúng bộc lộ những biểu hiện non kém, thậm chí sai lệch về quan điểm chính trị như Báo cáo chính trị của Thành ủy trình trước Đại hội. Song, công bằng mà nói, các cơ quan thông tin đại chúng của thành phố cũng như báo chí Trung ương hoạt động trên địa bàn thành phố đã có nhiều cố gắng và đã đóng góp tích cực vào công cuộc đổi mới, thực hiện dân chủ hoá nói chung và dân chủ hoá trong thông tin nói riêng tại thành phố.

Tôi tin chắc rằng, được sự quan tâm bồi dưỡng giúp đỡ của các cấp ủy Đảng, chính quyền, của cơ quan chủ quản, đặc biệt là sự quan tâm bảo đảm vững vàng về chính trị, tinh thông nghiệp vụ, nâng cao phẩm chất thì đội ngũ các cơ quan thông tin đại chúng chắc chắn sẽ tiếp tục có sự đóng góp lớn hơn nữa trên mặt trận tư tưởng, kịp thời cổ vũ những nhân tố mới, những kinh nghiệm tốt, đồng thời nghiêm khắc phê phán những hành động tiêu cực dưới các dạng (bảo thủ, cửa quyền, tham nhũng, buôn lậu v.v…), nhất là những hành vi trái với Nghị quyết của Đảng, trái với pháp luật Nhà nước và vi phạm đến lợi ích của nhân dân.

Thưa các đồng chí,

Trong bài phát biểu ý kiến với đại hội, đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười đã đề cập những vấn đề nóng bỏng trên thế giới. Điều tôi muốn nói là trước tình hình đang diễn biến rất nhanh và có nhiều mặt phức tạp, mỗi chúng ta càng phải quán triệt đường lối đối ngoại của Đại hội VII. Đó là: "Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước trong cộng đồng thế giới, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển". Chúng ta giương cao tinh thần yêu nước quyện chặt với chủ nghĩa quốc tế chân chính. Chúng ta phải biết dự báo tình hình để đón lấy vận hội mới đang mở ra cho đất nước, đồng thời cũng sẵn sàng và chủ động đối phó với những thử thách mới, đặc biệt với âm mưu của kẻ thù trong chiến lược "diễn biến hòa bình" đối với chúng ta. Chúng ta có ngọn đuốc soi đường và sức mạnh kỳ diệu của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Hơn bao giờ hết, chúng ta phải không ngừng nâng cao trình độ trí tuệ, và tình cảm theo chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đó là truyền thống, là bản lĩnh của dân tộc ta được nâng lên tầm cao mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện.

Tôi xin thân ái chúc và tin tưởng Đảng bộ cùng với đồng bào các giới đã có nhiều tìm tòi và đóng góp cho công cuộc đổi mới và dân chủ hoá, sẽ tiếp tục phát huy tính năng nổ sáng tạo để cùng với Đảng bộ anh em và nhân dân các tỉnh, thành phố của Nam bộ và trong cả nước sớm đưa Nghị quyết Đại hội VII trở thành hiện thực trong cuộc sống, phải tìm cách làm cho dân giàu nước mạnh theo con đường xã hội chủ nghĩa.

Xin chúc các đồng chí cán bộ lão thành sức khỏe dồi dào.

Xin cảm ơn các đồng chí.