Sinh năm 1978, xuất thân từ gia đình có truyền thống cách mạng, ngay từ nhỏ Trần Quang Hải đã nuôi dưỡng ước mơ trở thành một chiến sĩ công an nhân dân như cha của mình. Năm 1996, anh theo học Trường Trung cấp Cảnh sát; năm 1999, sau khi tốt nghiệp, anh về nhận công tác tại Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an quận 11. Sau hơn 3 năm công tác, tham gia điều tra, phá hơn 60 vụ án, năm 2002, anh được kết nạp vào Đảng.
Công tác tại Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội suốt 14 năm với công việc điều tra viên hình sự, bằng bản lĩnh, sự tinh tế và quyết đoán, Trần Quang Hải đã trải qua nhiều khó khăn, thử thách khi đối mặt với tội phạm. Không ít vụ án bắt được tội phạm ngay tại chỗ hoặc khám phá án chỉ trong một ngày nhưng cũng có vụ đối tượng ngoan cố, bất hợp tác, anh phải vừa đấu trí vừa khéo léo khai thác tâm lý, khiến thủ phạm phải thành khẩn khai báo. Anh chia sẻ: “Xử lý thông tin nhanh chóng là yếu tố quan trọng quyết định thành công của mỗi vụ án. Muốn vậy, từng cán bộ chiến sĩ phải có ý thức trách nhiệm, luôn đoàn kết, phối hợp vì công việc chung”. Đó cũng là chìa khóa để anh phá nhiều vụ án, kịp thời trả lại tài sản cho người bị hại, điển hình như vụ án lừa tiền qua điện thoại do người nước ngoài thực hiện. Nạn nhân bị đe dọa, phải nộp 230 triệu đồng vào tài khoản, sau đó mới trình báo công an. Nhận được tin báo, anh yêu cầu ngân hàng phong tỏa tài khoản đối tượng ngay lập tức. Rất may, đối tượng chỉ mới rút được 100 triệu đồng qua máy ATM. Hôm sau, kẻ gian đến một chi nhánh ngân hàng ở Gò Vấp rút tiền thì bị bắt quả tang. Khám trong người đối tượng, công an giữ thêm ba thẻ ATM, thu hồi toàn bộ số tiền trả cho bị hại.
Trong quá trình đấu tranh với tội phạm, Trần Quang Hải luôn kiên trì, chú ý khai thác khía cạnh tâm lý đối tượng bằng nghiệp vụ lẫn kinh nghiệm linh hoạt, nhuần nhuyễn, mà lắm khi tội phạm không biết là mình đang bị điều tra, nên việc thu thập, chứng cứ tài liệu phục vụ cho quá trình điều tra được diễn ra nhanh chóng, kịp thời, bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng quy định của pháp luật. Vì vậy, anh còn được đồng đội yêu mến đặt cho biệt danh là “chuyên viên tâm lý”, “chuyên gia giải mã tội phạm”. Có lần được anh em trại tạm giam phản ánh, nghi phạm là một người đàn ông trung niên, chuyên dùng dao khống chế các nạn nhân để cướp tài sản. Trong trại tạm giam, ông ta gây sự đánh nhau với nghi phạm khác, càng bị kỷ luật càng tỏ ra lỳ lợm. Trần Quang Hải lặng lẽ vào trại, đưa cho ông bao thuốc lá, rồi tỉ tê tâm sự… Hóa ra vì gia đình bỏ bê không thăm nuôi, nên ông đánh các can phạm khác, để lấy đồ tiếp tế. Sau đó, một mặt anh gặp, động viên gia đình can phạm, mặt khác lại dành thời gian khuyên nhủ để can phạm ổn định tâm lý và hợp tác điều tra, thụ án…
Tháng 8-2014, Trần Quang Hải được phong cấp bậc thiếu tá. Ba tháng sau, anh được điều chuyển về Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy Công an quận 11. Điềm tĩnh, quyết đoán trong công tác, có nhiều sáng tạo trong lĩnh vực điều tra, có tinh thần trách nhiệm cao, ý thức tổ chức kỷ luật tốt và sự nỗ lực hết mình trong mỗi chuyên án là những yếu tố mà anh được cấp trên và đồng nghiệp tin tưởng. Với chức vụ Đội phó, anh vẫn kề vai sát cánh cùng đồng đội trong nhiều chuyên án.
Tệ nạn ma túy là hiểm họa lớn cho toàn xã hội, không chỉ gây tác hại cho sức khỏe, làm suy thoái nòi giống, phẩm giá con người, phá hoại hạnh phúc gia đình mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn xã hội. Rất nhiều đối tượng do nghiện ma túy mà trở thành tội phạm hình sự nguy hiểm, tước đoạt sinh mạng của người khác để rồi phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Chính vì vậy, không chỉ riêng anh và các cán bộ chiến sĩ trong Đội luôn sẵn sàng chiến đấu không khoan nhượng đối với loại tội phạm này.
Trần Quang Hải tâm sự: “Tội phạm ma túy ngày càng có những thủ đoạn ma mãnh, tinh vi nhằm che mắt lực lượng công an, một số đối tượng (nhất là đang trong tình trạng say thuốc, ngáo đá) rất manh động, liều lĩnh, trang bị dao, mã tấu, súng bắn đạn bi sắt, kim tiêm... sẵn sàng chống trả lực lượng chức năng nếu bị phát hiện. Vì vậy, trước mỗi lần đánh án, mình đều nhắc nhở các đồng nghiệp trẻ phải thật cẩn trọng, không được lơ là khi tấn công tội phạm”. Vợ anh, chị Nguyễn Trương Hoài Trâm, đang làm kế toán trưởng Công ty CP Thương nghiệp quận 8, chia sẻ: “Nguy hiểm là vậy, nhưng vì công việc của anh ấy, mình cũng phải ráng cứng cỏi, quán xuyến gia đình để ảnh yên tâm. Nhiều hôm nhà có hữu sự, vừa nghe xong cuộc điện thoại, anh ấy chỉ kịp quay sang nắm tay mình, hôn lên trán đứa con nhỏ là quày quả lao xe ra đường. Lúc đầu cũng buồn lắm, xong nghĩ lại ảnh cũng vì hạnh phúc, bình an xã hội, mà xã hội có bình an thì mình cũng được bình an…”.
Trong nhiều năm qua, anh liên tục đạt danh hiệu chiến sĩ thi đua, được Bộ Công an tặng bằng khen về có thành tích tốt công tác. Năm 2014 anh được Thành ủy tuyên dương thực hiện tốt việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và rất nhiều giấy khen của Quận ủy, UBND quận 11 về điển hình “Dân vận khéo”, về thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước, nhiều giấy khen đột xuất của Công an thành phố, UBND quận 11 trong công tác tấn công tội phạm... Anh khiêm tốn: “Mỗi chuyên án thành công là nhờ sự chỉ đạo sáng suốt của ban lãnh đạo, sự giúp đỡ của đồng đội và cũng là thành tích của cả tập thể chứ không phải riêng tôi. Mang lại cuộc sống bình yên cho nhân dân, góp phần thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, tạo sự tin tưởng của nhân dân đối với lực lượng công an và cũng là niềm vui, niềm hạnh phúc của mỗi cán bộ chiến sĩ chúng tôi”.